Các chàng trai cô gái thả hồn mình vào trong điệu sli mượt mà, đằm thắm, những câu hát sli như nói hộ lòng mình, trình bày những tâm sự tình cảm của các chàng trai, cô gái mà những lời nói thường rất khó nói ra
Các chàng trai lại đối rằng: Tôi hát vào các em (các bạn đó). Nhà gái hát đối lại rằng: Rượu này rượu Hà Nội, chè này chè Trung Hoa để anh đến anh mệt anh uống.
Khi đoàn đón dâu nhà trai đến cổng nhà gái, nhà gái đã mang sẵn một chiếc ghế băng dài, một chiếc bàn nhỏ. Sặp hặm văn Sặp tàu càu hặm điếng càu từng Mừn từng lói lang lạng. Sở chính dàng long áu đáy nhin moọc Shành shàu va lươn cóc shí nhăng Su nhăng tu hoi lắng cọi và tẹc pay ná cọi dớ. Những người đứng ra sli phải là những người có giọng hát tốt, lại có tài sáng tác ứng khẩu như kiểu ra câu đối.
Cứ như vậy họ hát đối đáp nhau, nhà trai muốn vào đón dâu thì phải hát thắng nhà gái. Dịch nghĩa: Tối xuống rồi, 9 tối tôi thắp 9 ngọn đèn, đèn rơi xuống thì tôi cúi xuống nhặt. Mỗi một hình thức hát lại có cách biểu đạt độc đáo riêng vấn cả người hát lẫn người nghe từ đầu tới cuối.
Hát ban đêm: Ở loại thể hát này bao gồm 3 hình thức hát đó là: hát sli, hát lượn và hát đối đáp. Cũng có khi chàng trai, cô gái vô tình gặp nhau trong một phiên chợ họ cũng làm quen với nhau qua câu hát. Từ lâu làn điệu dân ca này đã đi vào trong tâm thức của mỗi người dân ở xã Biên Sơn, huyện Lục Ngạn.
Vào đây thấy các nàng đang đến hát, biết thế này tôi cũng không đến đâu. Nó đã trở nên món ăn ý thức chẳng thể thiếu trong đời sống thường ngày của mỗi người dân nơi đây, họ có thể hát ở mọi lúc, mọi nơi, hát trong mọi hoàn cảnh… Nhưng làm thế nào để nét đẹp văn hóa này được duy trì và phát triển mãi mãi là vấn đề đáng quan hoài của các nhà làm văn hóa.
Ở thể loại hát này mỗi câu hát bao gồm có bảy chữ dùng để hỏi khi gặp người ở xa đến chơi chợ mình: bữa nay ngày tốt đi ra chợ Về gặp hai nàng được hát shi Hai mình mỗi đứa ở khác bản Ra chợ gặp nàng được giao lưu.
Nhà trai: Tôi đến đây nắng, tôi không có ô đội, nhìn thấy 4 chén rượu, chén chè. Bên kia vừa ngưng tiếng bên này phải cất tiếng sli ứng khẩu đáp lại ngay. Hát đối đáp: Là hình thức nam nữ đối đáp nhau nhưng hát theo từng câu chứ không hát thành từng bài, người hát trước hỏi thì người hát sau phải nhanh trí đối lại với những giọng điệu nhẹ nhõm, tình cảm.
Lúc này thanh niên, nam nữ lại chuyển sang hát ban đêm, câu chuyện của đôi nam nữ vẫn cứ dài vô tận còn những làn điệu sli, lượn của họ thì tụ họp vào chủ đề muôn thuở là ái tình đôi lứa. Dân ca Nùng là một loại hình hát dân ca tương đối phong phú về chủng loại và sâu sắc về nội dung.
Dân ca Nùng là một loại hình văn hóa dân gian truyền thống đã có từ lâu đời. Sắp tối rồi tôi vào đây nghỉ nhà anh em, nhỡ tối tôi mới đến đây nghỉ.
Hát đám cưới (hát Cò lẩu): Người Nùng nơi đây quy định hát trong đám cưới chỉ có phù dâu, phù rể mới được tham gia hát. Theo Văn hóa Bắc Giang. Nếu không hát vào tôi thì thôi
Có lúc chàng trai và cô gái cùng nhau làm việc trên một cánh đồng, trên một vạt đồi hay trên nương, trên rẫy họ cũng cùng nhau cất lên tiếng hát và thả hồn mình vào những điệu hát để xua đi nỗi mệt nhọc, khó nhọc.
Một bài hát cả nam và nữ đều lượn đi lượn lại, đến khi nào muốn chuyển sang bài hát khác thì khách cũng là người được phép chuyển trước, khách chuyển bài nào thì chủ nhà phải lượn theo bài đó. Khi nghe các chàng trai hát vậy, các cô gái cũng nhanh trí hát vừa mang tính đối đáp lại vừa mang thuộc tính mời chào: Sắp tối rồi các chàng vào đây nghỉ, từ giờ trở đi hãy đến đây để chúng ta được giao lưu ca hát.
Bởi vậy việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể này là một việc làm vô cùng cấp thiết để làn điệu dân ca Nùng sẽ góp phần làm giàu hơn nữa cho nền văn hóa Việt Nam và nhân loại.
Nhà gái: bây chừ cứ để rượu, để chè ở đây mệt ta uống, lát vào trong nhà ta hát tiếp. Trên bàn đặt một chai rượu, một ấm trà và 4 chén rượu đặt chắn lối đi, cử người đợi sẵn ở đó và cuộc hát bắt đầu từ đây. Loại thể dân ca này ra đời từ bao giờ cũng không ai biết rõ, chỉ biết rằng người Nùng trong xã Biên Sơn, từ đời này sang đời kia, từ thế hệ này sang thế hệ khác đã truyền dạy cho nhau học hát, người già truyền dạy cho người trẻ, người biết hát nhiều truyền dạy cho người biết hát ít, ai ai cũng học hát, người già học hát, thanh năm học hát, trẻ con học hát.
Nhà trai lại hát: Chúng tôi đến đây thấy chén rượu, chén chè, năng dọn rượu, dọn chè đi, mở cổng, mở cửa cho chúng tôi vào, vào trong nhà chúng ta hãy hát.
Nên trong việc lựa chọn phù dâu và phù rể, ngoài việc chọn lọc về ngoại hình, về bản thân, gia đình thì những người này còn phải hay hát và thuộc nhiều bài mới cầm chắc phần thắng. Ở lối hát này giọng điệu hát mạnh mẽ, rộn ràng hơn lối hát sli. Để rồi phê duyệt đó trai làng, gái bản có dịp xích lại gần nhau hơn nữa, rất nhiều đôi nên vợ, nên chồng qua những câu hát sli.
Cứ như vậy dân ca của người Nùng ở xã Biên Sơn được lưu truyền cho đến hiện tại. Nếu cuộc hát diễn ra quá lâu, nhà trai không hát được thì chỉ khi xin chịu thua nhà gái mới cho vào.
Hát sli: Là hình thức hát đối đáp nhẹ nhàng nhưng hát thành từng bài. Ở lối hát này người hát phải tuân thủ theo hình thức khách hát trước, chủ hát sau, một đôi trai và một đôi gái hát đối đáp với nhau, nhưng số lượng người dự của mỗi bên có thể lên đến hàng chục.
Giờ người Nùng ở xã Biên Sơn đang tồn tại 3 hình thức hát chính, đó là: hát ban ngày, hát ban đêm và hát đám cưới (hát cò lẩu). Đó là một thể loại dân ca trữ tình, một sinh hoạt phong phú quyến rũ của người Nùng ở xã Biên Sơn, huyện Lục Ngạn. Hát lượn: Là hình thức hát xoay vòng, cả nam và nữ đều hát chung một bài nhưng vẫn phải tuân theo nguyên tắc khách lượn trước, chủ lượn sau.
Rượu này từ đâu tới, chè này từ đâu đến hoặc đến mời tôi hỏi cái gì, tôi cũng dại khờ thôi không biết gì đâu. Vào đến cửa phù rể lại phải hát một bài hỏi thăm mọi người, khi muốn làm bất kể một việc gì cũng phải hát một bài để xin phép. Khi nhà trai đón dâu về trên đường đi họ lại tiếp chuyện hát, hát cho đến khi về đến nhà trai và hát cho đến khi tan đám, quờ quạng mọi người, bà con lối xóm đã ra về.
Hai mình mỗi người ở khác tỉnh Hát sli làm quen có được không? Khi nghe thấy các chàng trai sở tại hát làm quen, các cô gái hát đối đáp lại rằng: Tôi thấy cái hát không biết vào tôi hay vào ai.
Nam: Sắp tối rồi, râm mát có tới, những cái mát đó không biết có tới tôi không? Nữ: Sắp tối rồi, râm mát tới thì cùng nhau mát. Hát ban ngày: loại thể hát này tương đối phong phú, đa dạng cả về thời gian và địa điểm hát, người ta có thể hát ở mọi lúc, mọi nơi nhưng ở mỗi thời khắc hát khác nhau thì nội dung hát lại khác nhau.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét